Inleiding

We hebben zeer regelmatig duikers over de vloer die vooraf al aankondigen dat ze grootverbruikers met lucht zijn. En of we dan een 15 liter fles voor ze hebben. Blijkbaar is dat dan ook de enige oplossing. Ons standaard antwoord is dan ook vaak dat ze zich geen zorgen hoeven te maken en dat ze prima een duik kunnen maken met een 12 liter fles. Als we dan het water uitkomen na een duik van 45 minuten en diegene heeft dan nog 40 bar over, dan vragen we ons altijd af wat het probleem nu was. Want dit is toch een normale duik geweest met prima luchtverbruik. Een duik kan altijd langer maar is niet een doel op zich. Een normale duik kan prima een duik zijn van 3 kwartier en max. 16 meter diep.

De reactie van de duiker – die normaal na 30 minuten door zijn/haar lucht is –  is dan ook vaak dat het inderdaad erg goed ging en dat hij/zij zich ontspannen voelde en dan het anders was, rustiger en meer ontspannen. Waarom dat zo is ga ik hieronder uitleggen want daar is een zeer goede reden voor, we duiken het nu eenmaal anders. Het is absoluut geen rocket-science, er komen geen ingewikkelde technieken bij kijken, het is eigenlijk vrij simpel.

Ik ben geen wetenschapper, alles wat ik jullie ga vertellen is als ervaringsdeskundige. Er kan wellicht vanuit de wetenschap heel veel verklaard en uitgelegd worden, bij duiken vooral denk ik dat het vooral om de praktijk gaat en niet zozeer om de theorie.

Waar het begint

Ook ik ben mijn duikcarrière begonnen als grootluchtverbruiker, na pakweg 35 minuten was ik helaas wel klaar met mijn duik en dat werd wel beter, maar 50 minuten kunnen duiken, dat heeft wel even geduurd. Nu, na 13 jaar een duikschool te hebben gerund en  bijna elke dag in het water liggen is het geen issue meer, dan kan ik juist al mijn kennis en ervaring inzetten om mensen te leren duiken of beter te leren duiken.

Duiken vond ik gewoon spannend in het begin, mijn fysieke fitheid was prima, ik had wel een drukke en soms stressvolle baan en alle beslommeringen van een co-ouder met 3 kinderen. Duiken is dan een heerlijke uitlaatklep, je hoofd helemaal leeg, nergens aan denken. We doken vaak in de Spiegelplas bij Nederhorst den Berg, een lekkere rustige plek met vaak goed zicht, een leuke bodemsamenstelling, uitdagend om de weg weer terug te vinden en niet in de haven terecht te komen en vaak genoeg ook grote snoeken. Daar ging het eigelijk wel prima, ondiepe duiken en door de kou in een dubbel 7 is het na 45 minuten wel klaar. Waar het met name niet vanzelf ging was op vakantie, bij duikscholen.

Achteraf gezien heb ik me bij geen enkele duikschool 100% op mijn gemak gevoeld. Dat ligt natuurlijk voor een deel aan mij maar een deel ligt uitoendelijk ook bij de duikschool. En dat zie ik ook heel erg veel terug bij mensen die bij ons komen duiken. Duiken die maar net goed gaan, veel problemen met klaren, groepsdruk, duiken die helemaal niet bij je niveau passen, grote groepen of toch maar die duik door laten gaan bij te slechte omstandigheden. Waarschijnlijk heeft iedere duiker daar wel een mee te maken gehad. Als ervaren rot leiden dit soort duiken vaak tot een smeuïg verhaal. Zo was er ooit een duiker bij ons met zijn standaard uitspraak; “Angst is een emotie, dat ken je uitschakelen”. Voor de beginnende duiker of de duiker die “dat niet effe ken uitschakelen”, ligt dat toch vaak wel anders.

Maar ook als je geen vervelende ervaring hebt met duiken kan het luchtverbruik ook hoog zijn. Dan zijn er andere factoren die meespelen. Omdat je het duiken gewoon nog spannend vindt en je ademritme omhoog gaat als als je gaat duiken. En omdat er vaak haast is en  je alles snel moet doen, zoals opbouwen van de uitrusting, snel te water moet, snel moet afzakken, achter de snelle gids aan moet duiken en dat de duik niet overeenkomt met de briefing die gehouden is. Of het ontbreken van een goede en uitgebreide briefing, het overslaan van de buddy-check. Allemaal factoren die niet echt meespelen als je luchtverbruik al erg hoog is.

Wat ik vaak zie is een combinatie van deze twee, een slechte ervaring en de aanloop naar de duik en de duik zelf.

Technieken

Er zijn tal van ademhalingstechnieken in omloop die je kunnen helpen bij het verbeteren van je luchtverbruik. En deze technieken zullen bij veel mensen ook een goede uitwerking hebben en je zeker helpen. (voorbeelden van technieken zoeken.)

Echter, ieder mens is weer anders en reageert anders. Wat mij vooral is opgevallen is dat fysieke gesteldheid van de duiker weinig tot geen invloed heeft op het luchtverbruik. Ik heb yogaleraren meegenomen die hun ademhaling onder water totaal niet onder controle kregen en zelfs niet konden duiken. Terwijl dat bij uitstek iets is waar je op je ademhaling let. Ik heb gezonde sporters buiten adem het water uit zien komen na krap een half uur duiken. Dit zijn natuurlijk uitzonderingen maar over het algemeen genomen heb ik geen verschillen gezien tussen fitte mensen en mensen die ´wat minder vaak bewegen´. De enige constante die ik heb waargenomen is dat vrouwen over het algemeen een lager luchtverbruik hebben dan mannen, de uitzondering daargelaten.

Als het niet iets fysiek is dan moet het dus wel tussen de oren zitten. Dat is mijns inziens voor een deel waar. Het zit zeker tussen de oren maar er ligt een een groot deel bij duikschool waar je duikt. Deze hebben een enorme verantwoordelijk ten aanzien van de duiken die jij als duiker gaat maken. Daarbij doel ik niet op veiligheid maar op effectiviteit en kwaliteit van de duiken.

De duikschool

Vele duikers nemen de tijd om een duikschool uit te kiezen die bij hun past, online via een website bijvoorbeeld of door er gewoon langs te gaan om te kijken hoe het er uit ziet, en of er een klik is met de duikschool. Dat is voor een groot deel ook afhankelijk van de wensen als duiker. Wil je graag alleen diep duiken of juist klein spul zoeken. Of met je camera aan de slag gaan of totaal iets anders, technisch duiken. De duikschool zal dus minimaal aan je wensenlijstje moeten voldoen. In onze duikschool hebben we natuurlijk ook wel eens dat de klik er niet is, dat iemand alleen diep wil, de lokatie van de duikschool niet voldoet of omdat we te familiair zijn. Dat is meer dan normaal.

Het gros dat bij ons komt duiken hebben meestal niet een specifieke wensenlijst, ze willen graag een duikje komen maken, soms 1 dag en soms 10 dagen. Het liefst op verschillende lokaties en afentoe een diepe duik is ook leuk, als het de moeite waard is. Voor ons is het dan ook vrij simpel om aan deze wensenlijst te voldoen. Ook de ervaren duiker die graag zelfstandig wil duiken hebben geen probleem om bij ons met een gids te duiken zodra we ze vertellen hoe die duiken er uit zien. En met een camera op pad, ook daar hebben we ruim de te tijd voor.

Die eerste duik

Velen van jullie herkennen het waarschijnlijk wel, die eerste duik die weer na lange tijd maakt of een duik in een nieuwe omgeving met een duikschool die je nog niet zo goed kent, met een gids die een beetje snel is (onder- en bovenwater) en niet je taal spreekt. Door de opgebouwde spanning en stress lukt je niet naar beneden te komen, terwijl je, volgens je logboek genoeg lood bij je hebt. Met alle kracht zwem je jezelf naar beneden omdat de rest, met de gids, al ergens op 10 meter zit. Buiten adem begin je de duik, je ademritme krijg je de gehele duik niet onder controle, na 10 minuten zit je als op 120 bar. Dan lijkt het even goed te gaan, kun je wat rust vinden en aan het eind van duik vecht je weer om beneden te blijven waardoor je zo na een half uur al op 50 bar zit.

Een duik wijzer besluit je om dan meer lood mee te nemen, je komt redelijk goed naar beneden om vervolgens moeite te hebben met je drijfvermogen omdat je te zwaar uitgelood bent. Weer wordt de duik een gevecht en ben je alsnog snel door je lucht heen.

Dat fenomeen, het onbewust lucht vasthouden bij de afdaling is voor velen een bekend iets, meestal gaat het na een paar duiken al wat beter, kun je de overbodige blokken lood aan de kant laten en is de duik al wat ontspannener.

Maar er zijn meer factoren die een rol spelen bij het hoge luchtverbruik. Wat wij vaak terug krijgen van onze gasten is dat ze heel erg veel hebben aan de uitgebreide briefing die wij geven. De nadruk ligt daar vooral op het vooraf visualiseren van de duik. De nemen de duikers in de briefing al mee in de duik, we vertellen ze wat ze tegenkomen tijdens de duik, hoe die verloopt, welke dieptes we ons zullen bevinden, hoe het landschap eruit ziet. Daarmee maken ze de duik vooraf al een keer ´op het droge´. Dit visualiseren van de duik is ook een onderdeel van de diepe duik van de Advanced cursus. Meestal wordt er een beetje lacherig om gedaan, als dat het iets zweverigs zou zijn. Ik ben er van overtuigd dat het voor elke duik cruciaal is, ook voor gewone ondiepe duiken.

“We gaan vaak met stelletjes het water in voor een introductieduik, die doen we altijd 1-op-1 of 2-op-1. Vaak man/vrouw waarbij de de vrouw meestal van te voren aangeeft het spannend te vinden, vaak gelukkig gezonde spanning. De man laat vaak niks merken of denk misschien wel dit klusje te klaren. Door de mentale voorbereiding die de vrouw, aangeven dat er spanning is en daar vervolgens iets mee doen, gaat de het eigenlijk altijd goed met de vrouwelijke duiker en schrikt de man zich een apezuur. De paniek breekt vaak uit, de ademhaling blokkeert en naar beneden gaan lukt geen eens. Na genoeg tijd te nemen lukt het vaak wel en kunnen we een mooie duik maken. Dit gebeurt vaak, en niet alleen tijdens introductieduiken”.

Voorbereiding ligt dus niet alleen bij het opbouwen van de uitrusting maar ook in een mentale voorbereiding.

Yala Yala divecenter

Naast een uitgebreide visuele briefing kunnen we echter nog meer doen om een duik goed te beginnen. Druk van buitenaf speelt daarbij een belangrijke rol. Dat kan groepsdruk zijn maar ook druk vanuit de duikschool of die van de duikgids. Om met het laatste te beginnen. Het lijkt vaak alsof duikscholen een enorme haast hebben om de dag door te komen. Het moet allemaal snel, de spullen snel de boot in, snel de uitrusting opbouwen, snel te water, snel naar beneden, als een gek achter de gids aan duiken en dan nog sneller de boot in. Duiken vanaf de kant lijken vaak wat minder chaotisch te gaan maar als een duikschool haast heeft, hebben ze dat met kantduiken natuurlijk ook. Als je luchtverbruik als erg hoog ligt, gaat die je allemaal niet helpen natuurlijk, welke techniek je ook wilt toepassen. De stress bezorgt je zo´n hoog ademritme dat je dit niet tijdens de duik op orde krijgt.

Dat andere fenomeen is groepsdruk. Dit kun je altijd ervaren, zelfs als de groep klein is en misschien wel hetzelfde niveau als jou heeft. Meestal denk je dan niet te kunnen voldoen aan de verwachten die je denkt dat andere mensen van je hebben. Door veel te duiken en de bevestiging krijgen dat je het prima doet, zul je daar gaandeweg minder last van hebben, je bouwt steeds meer zelfvertrouwen op.

Daarnaast is er groepsdruk. Druk vanuit de groep waarmee je duikt maar ook druk vanuit de duikgemeenschap zelf. Over de duikgemeenschap vertel ik later en leg ik uit wat de gevolgen daar van zijn, nu eerst over de de groepsdruk vanuit de groep waarmee je duikt.

Ook hier ligt vaak een beetje gebrek aan zelfvertrouwen aan ten grondslag. Hoe vaak heb je niet op een boot gezeten waar de oude rotten over hun ervaringen vertellen, hoe het vaak allemaal maar net goed ging, waarbij vooral het eigen verhaal belangrijker is dan naar de andere te luisteren. Als minder ervaren duiker of als duiker die niet zoveel met die macho-cultuur heeft, ben je helaas gedwongen om naar die verhalen te luisteren, je kunt tenslotte geen kant op. En je wilt ook weer niet onbeleefd zijn door je je rug toe te keren.

Deze duikers weten vaak precies hoe het werkt en wat ook goed voor jou is. Vaak komen ze met goedbedoelde adviezen waar je vaak niks aan hebt. Onze ervaring is dat het duiken vanaf de kant in een gebied dat ook nieuw voor hun is, meestal voor gevaarlijke situatie kan leiden. In plaats van onze procedures te volgen, nemen ze vaak het heft in handen, ze zijn tenslotte ervaren. We hebben al aardig wat aangespoelde duikers moeten redden, terwijl de branding minimaal was.